Biodiversiteit onder de Omgevingswet: Handvatten voor gemeenten

Het behoud van biodiversiteit is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. Gemeenten spelen hierin een cruciale rol, vooral nu de Omgevingswet van kracht is geworden. Tijdens een recente bijeenkomst van de community of practice Gemeenten van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, kwamen partnergemeenten samen om te bespreken hoe biodiversiteit juridisch kan worden geborgd onder deze wet. 

Experts uit het netwerk van het Deltaplan, Gitty Korsuize (Forurbannature) en Eefje Remijn (AT Osborne), gaven praktische inzichten en een stappenplan om biodiversiteitsambities om te zetten in juridische verplichtingen. 

Samenwerking met andere overheden 

Het vergroten van de kans op bestuurlijke inbedding van biodiversiteit kan door samen te werken met provincies en waterschappen. Gemeenten kunnen hierbij aansluiten bij bestaande ambities en plannen van andere overheden zoals de provincie en het waterschap. Bovendien moeten de omgevingsplannen voldoen aan provinciale verordeningen, wat een extra juridische garantie biedt. 

Goede voorbeelden 

Er zijn al veel gemeenten die bezig zijn het opstellen van planregels voor biodiversiteit. De gemeente Ede monitort bijvoorbeeld jaarlijks de natuurkwaliteit. Door deze gegevens te koppelen aan Basiskwaliteit Natuur (BKN) ontstaat een meetbare verplichting die concrete stappen richting natuurbehoud en biodiversiteit mogelijk maakt. 

De markt beweegt 

Binnen de Omgevingswet kunnen gemeenten eisen stellen aan natuurinclusieve gebouwen, zoals groene daken of natuurvriendelijke verlichting. Daarnaast kunnen gemeenten een puntensysteem gebruiken om ontwikkelaars te stimuleren natuurinclusief te bouwen. Hoewel de juridische mogelijkheden er zijn, blijven er uitdagingen, zoals het imago dat natuurinclusief gepaard gaat met kostenverhoging en dat er weinig ontwikkelaars zijn die natuurinclusief kunnen bouwen. Het tegenovergestelde blijkt waar, want ook steeds meer infra- en bouwpartijen nemen natuurinclusiviteit en biodiversiteit op in hun plannen. Door vraag en aanbod dichter bij elkaar te brengen leidt dit tot een win-win situatie, zowel voor de natuur als de gemeenschap. 

Aan de slag 

Gemeenten die biodiversiteit willen borgen onder de Omgevingswet moeten hun bestaande beleid goed onder de loep nemen. In samenwerking met omgevingsjuristen kunnen gemeenten nagaan wat al juridisch is vastgelegd en wat er nog moet worden opgenomen in omgevingsvisie, -programma, -verordening of -plan. Het is belangrijk om te realiseren dat beleidsdocumenten zonder juridische borging weliswaar waardevol zijn, maar moeilijker af te dwingen zijn. 

Gemeenten kunnen dus niet alleen beleidsmatig maar ook juridisch bijdragen aan het behoud van biodiversiteit. De eerste stap is simpel: neem biodiversiteit op in de omgevingsvisie en ga aan de slag met de juridische vertaling van deze ambities. Dit biedt niet alleen een kans voor natuurherstel, maar draagt ook bij aan een duurzame en groene leefomgeving voor toekomstige generaties.