350 kilometer landschapselementen voor biodiversiteitsherstel: de eerste resultaten

Het Aanvalsplan Landschap onderstreept met een breed consortium van partijen de ambitie dat het landelijke gebied voor ten minste 10% zou moeten bestaan uit landschapselementen. Deze ambitie vertalen we stap voor stap naar de praktijk: vorig jaar zijn, dankzij een eerste collectieve aanvraag, zijn in november, met steun van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), negen projecten in zeven provincies gestart, die bijdragen aan meer biodiversiteit en een duurzamer cultuurlandschap. Samen realiseren ze meer dan 350 kilometer aan nieuwe landschapselementen.

Na een periode van voorbereiding konden zeven projecten dit voorjaar al volop aan de slag. Twee andere projecten zijn later in het seizoen gestart; over hun voortgang delen we later een update. Hieronder lees je hoe de eerste zeven projecten vorderen en welke resultaten er inmiddels zichtbaar zijn in het landschap.

BoerenNatuur Groningen West

In Groningen ging BoerenNatuur Groningen West aan de slag met de aanleg van poelen en het herstel van houtsingels. Dit gebeurt in samenwerking met Landschapsbeheer Groningen en de plaatselijke IVN-afdeling. De focus ligt hierbij op het zuidelijke Westerkwartier.

Voor de zomer is al één poel aangelegd, en na het broedseizoen zijn de werkzaamheden aan de overige poelen in volle gang. Het grootste deel van de 3.000 boompjes voor de houtsingels is uitgedeeld en door de deelnemers geplant. Zo’n 12 km singel is hersteld, en het project wordt deze herfst afgerond.

Coöperatie Natuurrijk Limburg

In Limburg ging het agrarisch collectief Natuurrijk Limburg van start. Op landbouwpercelen van 39 agrariërs legde Natuurrijk Limburg diverse elementen aan voor doelsoorten zoals de kamsalamander, vroedmeesterpad en zomertortel.

Deze lente zijn al 29 van de geplande 58 acties uitgevoerd, verspreid over 40 deelnemers. Het gaat om het planten van bomen en struiken en het aanleggen van poelen. Inmiddels staan er ruim 54.000 struiken en 387 bomen, wat neerkomt op: 2 graften, 1 houtsingel, 18 locaties met één of meerdere heggen en hagen, en 7 nieuwe boomgaarden.

Een van de succesfactoren van dit project is de laagdrempelige aanpak voor de grondgebruikers. Het collectief regelt het papierwerk en de planning, terwijl de stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel alle aanvragen coördineert en optreedt als aanspreekpunt voor het ministerie van LVVN. Zo hoeven de grondgebruikers alleen goed na te denken over wat ze willen, met hulp van het collectief dat hen begeleidt bij het plannen, inrichten en beheren van het landschap.

Stichting Brabants Landschap

In Noord-Brabant werd de aanleg van houtwallen, houtsingels en een aantal poelen geïntegreerd met de ambities van het Van Gogh Nationaal Park en Brabant Behaagd. Het Brabants Landschap coördineerde de uitvoering en borgde de inpassing en het onderhoud van de verschillende elementen.

De uitvoering van de deelprojecten begon later dan gepland, doordat het werven van onderaannemers meer tijd vergde. Inmiddels staan de deelnemers te popelen om aan de slag te gaan met hun mooie doelen: binnenkort worden meerdere poelen aangelegd, tientallen projecten uitgevoerd, ongeveer 7,8 hectare houtsingel geplant en zo’n 4 km bomenrij gerealiseerd.

Belangrijke succesfactoren zijn de persoonlijke begeleiding en ontzorging van deelnemers, het gebruik van het bestaande netwerk van het Brabants Landschap, en de regeling als aanvulling op de stimuleringsregeling landschap, waardoor ook plannen die eerder niet konden, nu uitgevoerd worden

Stichting Landschap Overijssel

In OVerijssel gingen Landschapsbeheer Overijssel en lokale partners, zoals Stichting Groenblauwe Diensten en Hoopheggen, aan de slag. Gezamenlijk wordt hier zo’n honderd kilometer aan landschapselementen aangelegd.

Na een rustige start in december en januari zijn veel deelnemers in februari en maart alsnog aan de slag gegaan. Het enthousiasme voor de regeling is groot en diverse landschapselementen zijn al aangelegd. Dankzij de inzet van twee nieuwe adviseurs lopen de werkzaamheden nu op volle kracht, en in de komende maanden worden alle plannen uitgevoerd. Rond de herfst van 2025 worden de definitieve resultaten zichtbaar.

Het project is breed toepasbaar in het landelijke gebied. Bijna alle soorten landschapselementen kunnen hier worden aangelegd, waardoor belangrijke stappen worden gezet in het vergroten van de groenblauwe dooradering. Tegelijkertijd is de regeling laagdrempelig voor eigenaren, waardoor deelname eenvoudig en toegankelijk blijft.

Stichting Landschapsbeheer Gelderland

Binnen dit project ging Stichting Landschapsbeheer Gelderland aan de slag met het opstellen van landschapsplannen, het organiseren van uitdeeldagen en locatie specifiek inrichtingsadvies voor terreineigenaren rondom de Veluwe. In verschillende gemeenten op de Veluwe, waaronder Barneveld, Epe, Nijkerk, Terwolde, Brummen, Ede en Putten, hebben ze diverse beplantingsprojecten uitgevoerd. 

Op ongeveer 250 locaties realiseerden ze streekeigen landschapselementen zoals houtsingels, heggen, hagen, struwelen en bosjes. In samenwerking met grondeigenaren werden landschapsplannen opgesteld. Daarbij hielden ze rekening met zowel ecologische en landschappelijke waarden als met de functionele wensen van de grondeigenaar. 

Kenmerkend voor dit project is de persoonlijke benadering. Boeren, burgers en buitenlui kunnen op hun eigen grond streekeigen landschapselementen aanleggen, met begeleiding via een landschapsplan dat aansluit bij hun wensen. Dat zorgt voor enthousiasme en bereidheid om ook het beheer in de toekomst op zich te nemen.

Stichting Landschapsbeheer Zeeland

In zeeland wordt samengewerkt tussen Stichting Landschapsbeheer Zeeland, agrarisch collectief Poldernatuur Zeeland en de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO). 

Door een eerdere inventarisatie in opdracht van de provincie kon er al op korte termijn gestart worden met de aanleg van diverse elementen en herstel van de verschillende Zeeuwse landschappen. Inmiddels zijn er op 32 locaties knotbomen, lanen, heggen, bosjes en natuurvriendelijke oevers aangelegd. Deze zomer is er volop gewerkt aan de aanleg van poelen, zodat ook dit onderdeel straks afgerond kan worden. Het hele project wordt in het najaar van 2025 voltooid; een flinke stap naar een groener en biodiverser Zeeland.

De betrokkenen zijn enthousiast over de voortgang. Dankzij volledige financiering kunnen er nu echt grote maatregelen op agrarisch land worden genomen, iets wat eerder lastig was. Eén deelnemer merkte al op: “Er liepen al patrijzen, fazanten en eenden door het bos!

Stichting ARK Rewilding

Hier ging Ark Rewilding langs het stroomgebied van de Noor en de Geul van start met de aanleg van struweelhagen en bosschages om waterafstroom te remmen, de biodiversiteit te versterken en het landschap te verfraaien.
In het Noordal hebben ze 34 winterlindes en circa 18.400 stuks bosplantsoen aangeplant. Dit omvat 6 struweelhagen van 1.100 meter, 3 kleine bosschages van 0,2 ha en 1 bos van ongeveer 2 ha. In het Gulpdal hebben ze daarnaast 26 bomen geplant. De afrondende aanplant vindt plaats in november en december 2025 en januari 2026.

Dankzij strakke planning, goede samenwerking en ervaring van de betrokkenen verloopt het project succesvol. Ondanks uitdagingen zoals een kort aanplantseizoen en natte hellingen, zijn de reacties positief: bewoners, de provincie en naburige natuurterreineigenaren.

Vooruitblik

Met deze eerste resultaten wordt zichtbaar hoe waardevol de impulsprojecten zijn voor biodiversiteit en landschap. De komende maanden volgen meer updates, ook van de projecten die nu nog in de voorbereidingsfase zitten. Zo werken we stap voor stap aan een groener en biodiverser Nederland.

Heb je vragen over de projecten? Neem dan contact op met Frederique Vermeij