Basiskwaliteit Natuur in gemeente Lelystad

Op dinsdag 7 oktober 2025 vond de bijeenkomst “Aan de slag met Basiskwaliteit Natuur in de bebouwde omgeving” plaats, georganiseerd door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel in het Akoesticum in Ede. De bijeenkomst bracht 160 geïnteresseerden, voornamelijk beleidsmakers en professionals uit het veld, samen om te bespreken hoe Basiskwaliteit Natuur (BKN) verder geïmplementeerd kan worden in de bebouwde omgeving.

Na een uitgebreid en interessant plenair onderdeel met verschillende presentaties, ging de groep uiteen in verschillende verdiepingssessies. Één van de sessies ging over ‘Basiskwaliteit Natuur in de gemeente’, gepresenteerd door Hannah Grijns, projectleider Natuur in de Gemeente, en Arjan van der Veen, stadsecoloog, van de gemeente Lelystad. De gemeente Lelystad vormt 1 van de (pilot)gemeenten die een actief beleid heeft voor Basiskwaliteit Natuur. Tijdens deze sessie namen Hannah en Arjan de deelnemers mee in hun ervaring van de dagelijkse praktijk van Basiskwaliteit Natuur. Hoe zijn zij vanaf een LESA (landschapsecologische systeemanalyse) tot BKN gekomen, en hoe wordt BKN nu binnen de organisatie geïntegreerd en toegepast?

Bekijk hier de presentatie

“Het begon bij de gemeenteraad,” vertelde Hannah. De raad van Lelystad heeft de Agenda Natuur vastgesteld, een plan om de komende jaren de natuur in en om de stad te versterken en te verbeteren. Hieruit is het programma 'Van Groen Dromen naar Groen Doen’ voortgekomen, waaraan ook BKN is gekoppeld.

Naar het programma

Vastgelegd in dit document staat dat Lelystad streeft naar een BKN in zowel het stedelijk als landelijk gebied. Hoewel het lastig bleek om BKN aan alle onderwerpen binnen de gemeente te koppelen, gaf Hannah aan dat het helpt om natuur al vooraf in processen te betrekken, en het daarbij te framen als een meeliftend systeem dat met allerlei opgaven kan helpen.

Van LESA naar Basiskwaliteit Natuur 

Arjan nam het publiek vervolgens mee in de ecologische situatie van de gemeente: "Lelystad is nog een jonge stad, met veel natuur in en rondom de stad, zoals de Oostvaardersplassen, het Markermeer en Marker Wadden, verschillende jonge bossen en veel groen in de wijken. Langzaamaan wordt Flevoland ouder; de bomen en vegetatie hebben volwassen stadia bereikt en hierbij koloniseren nog steeds nieuwe soorten Lelystad."

De gemeente begon met het uitvoeren van een landschapsecologische systeemanalyse (LESA). Op basis daarvan is gekeken hoe het ervoor staat bij verschillende landschapsecologische onderdelen, zoals de vegetatiesuccessie en bodemtypen. Lelystad heeft op basis hiervan ook een Storymap laten ontwikkelen die achtergrond geeft over de landschapstypen en een overzicht biedt van de natuurlijke vegetaties en gidssoorten.

Naar de Storymap

Vervolgens lichtte Arjan toe hoe het gebruik van gidssoorten kan helpen bij het werken aan BKN. De gemeente Lelystad maakt gebruik van 20 gidssoorten: elk van deze dieren is een vertegenwoordiger van een bepaald type vegetatie dat uit de LESA is gekomen. "Denk hierbij aan de argusvlinder voor bloemrijke graslanden en bermen, de rugstreeppad voor pionierwateren en de glassnijder voor begroeide oevers", vertelt Arjan. Het gebruik van gidssoorten is een handig middel om het doel van landschapsherstel te bereiken. Gidssoorten voor verschillende regio’s in Nederland zijn nu ook te vinden in de Toolbox Basiskwaliteit Natuur.

Naar Gidssoorten in de Toolbox
  

Implementatie Basiskwaliteit Natuur in de praktijk

Hoe wordt Basiskwaliteit Natuur vervolgens in de praktijk geïmplementeerd? Op organisatorisch niveau worden er sessies binnen de gemeente over BKN gehouden met collega’s, er wordt gewerkt aan een ‘Handboek Natuurinclusief & Klimaatadaptief werken’, en er wordt een kennisprogramma over BKN en klimaatadaptatie ontwikkeld. Op bestuurlijk niveau zijn de gidssoorten nu in de omgevingsvisie verankerd.

Op verschillende manieren is de gemeente vervolgens met BKN in de praktijk aan de slag gegaan. Hannah gaf als voorbeeld het opstellen van de leidraad toekomstbestendig stadshart, waarbij naar 5 gidssoorten is gekeken die specifiek in het stadshart van Lelystad voorkomen. Hierbij werd dus gebruikgemaakt van BKN bij de herinrichting van een onderdeel van het stadscentrum, om dit aan te laten sluiten bij de gidssoorten. "Een ander voorbeeld is dat BKN bij een woningbouwlocatie bij sportvelden al vroeg in het proces werd meegenomen", vertelt Hannah. Waar ecologische onderzoeken bij nieuwbouw vaak pas redelijk laat in het proces worden betrokken, werden hierbij de gidssoorten op voorhand al meegenomen. In de praktijk leidde dit ertoe dat er evenveel woningen werden ontwikkeld als het plan was, terwijl o.a. bomen in stand bleven en natuur werd meegenomen in het planologisch proces. Verder werd BKN meegenomen bij het bermbeheer, door ook hierbij te werken vanuit de gidssoorten, en worden bij de gebiedsontwikkeling van de wijk Zuiderhage ook de gidssoorten meegenomen

Pionieren 

Doordat Lelystad een van de eerste gemeentes is die bezig is met het in de praktijk brengen van Basiskwaliteit Natuur, blijft het pionieren. Onder andere burgerparticipatie bij BKN, hoe monitoring kan worden opgezet voor BKN als geheel, en hoe abiotiek precies kan worden meegenomen, zijn onderwerpen waar de gemeente nog zoekende in is. Binnen de pilot waaraan Lelystad deelneemt, wordt samengewerkt met het waterschap, de provincie en Staatsbosbeheer, en wordt ingezet op 3 projecten in de gemeente: het Zilverpark binnen het stadshart, de stadsbossen en de zuidelijke verbinding tussen Oostvaardersplassen en de nieuw te ontwikkelen natuurinclusieve wijk Zuiderhage. Door contact te hebben met de andere landelijke pilots in de overige provincies kunnen ervaringen worden gedeeld over hoe BKN als norm en methode in de praktijk kan worden toegepast.

Naar het plenaire verslag en andere verdiepingssessies