Water en Basiskwaliteit Natuur in de bebouwde omgeving

Op dinsdag 7 oktober 2025 vond de bijeenkomst “Aan de slag met Basiskwaliteit Natuur in de bebouwde omgeving” plaats, georganiseerd door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel in het Akoesticum in Ede. De bijeenkomst bracht 160 geïnteresseerden, voornamelijk beleidsmakers en professionals uit het veld, samen om te bespreken hoe Basiskwaliteit Natuur (BKN) verder geïmplementeerd kan worden in de bebouwde omgeving.

Na een uitgebreid plenair onderdeel met verschillende presentaties, ging de groep uiteen in drie verdiepingssessies. Een van deze sessies, getiteld “Water in de bebouwde omgeving”, werd gegeven door Leo Apon (Waterschap Hollandse Delta) en Bart Schaub (Hoogheemraadschap van Rijnland), en richtte zich op de integratie van waterbeheer in stedelijke gebieden en de bijdrage hiervan aan een gezondere en ecologisch diversere leefomgeving. Belanghebbenden, waaronder gemeenten, natuurorganisaties en adviesbureaus, deelden hun zorgen en verwachtingen over waterbeheer in stedelijke gebieden. Het ging onder andere over de bezorgdheid rondom de afnemende visstand en de rol van waterschappen bij het beheersen van de waterkwaliteit.

Bekijk hier de presentatie

De Kaderrichtlijn Water (KRW) was een belangrijke leidraad in de presentatie. Leo en Bart lieten aan de hand van ecologische sleutelfactoren voor zowel stilstaande als stromende wateren zien dat de basisvoorwaarden eerst op orde dienen te zijn voordat de aanvullende maatregelen, zoals de aanplant van waterplanten of het verbeteren van de waterconnectiviteit, effect hebben om te komen tot een verbeterde waterkwaliteit in stedelijke gebieden. Deze aanpak komt overeen met de BKN. Waterschappen hebben door de KRW al doelen gesteld voor alle watergangen. Het is daarom raadzaam om de haalbaarheid van doelen te toetsen bij het waterschap.

Inrichting en beheer van water in de bebouwde omgeving

De inrichting van waterlichamen in de bebouwde omgeving varieert sterk, afhankelijk van de locatie. De presentatie benadrukte het belang van het creëren van natuurvriendelijke oevers en het aanleggen van poelen, die relatief eenvoudig te realiseren zijn en direct bijdragen aan de ecologische waarde van het water. Dit wordt beschouwd als ‘laaghangend fruit’ waar snel winst mee behaald kan worden. Echter, het begint wel altijd eerst met het zorgen voor een goede basiskwaliteit van het water. Naast vergroting van de connectiviteit tussen waterlichamen werd daarom het belang van goed waterbeheer onderstreept: zowel te veel als te weinig onderhoud kan schadelijk zijn voor het ecosysteem.

In de presentatie werd ook aandacht besteed aan natuurdoelen die strijdig zijn met elkaar. De aanplant van (veel) bomen langs (kleinere) watergangen met stilstaand water kan een aanzienlijke verslechtering van de waterkwaliteit betekenen door bladval en beschaduwing. Vooral in laag-Nederland met veel stilstaand water speelt dit. In de Natuurherstelverordening die nu uitgewerkt wordt, dient het boomkroonvolume vergroot te worden. Dat is een mooi streven, maar dat mag niet ten koste gaan van de waterkwaliteit en de (onder)waternatuur.

Daarnaast werd Citizen Science als belangrijk thema besproken. Door burgers actief te betrekken bij het monitoren van oevervegetatie, kunnen waardevolle gegevens verzameld worden. Apps en andere digitale middelen kunnen hierbij ondersteunen. BKN biedt uitstekende mogelijkheden voor het betrekken van de gemeenschap en het vergroten van het inzicht in de ecologische processen in stedelijke wateren.

Toekomstvisie 

De deelnemers deelden hun visie op de rol van (water)werken in de toekomstige ontwikkeling van de BKN in bebouwd gebied. Ze streven naar verbetering van de waterkwaliteit, het creëren van visrijke gebieden en een betere balans in de biodiversiteit. Er werd gepleit voor het verder integreren van blauwgroene structuren in stedelijke planning en het verbeteren van de toegankelijkheid van kennis en best practices. De deelnemers zagen ook verschillende uitdagingen, zoals het feit dat ecologisch beheer vaak duurder kan zijn, het betrekken van omwonenden en hen goed informeren, en de beperkte ruimte voor natuurvriendelijke oevers in stedelijke gebieden.

Hoewel BKN geen kant-en-klare oplossing biedt, biedt het wel uitstekende mogelijkheden en handvatten om tenminste een basiskwaliteit in stedelijke gebieden te bereiken. Dit kan door samenwerking en kennisdeling om zo de waterkwaliteit in de bebouwde omgeving te verbeteren en bij te dragen aan een duurzamere, ecologisch gezondere leefomgeving.

Naar het plenaire verslag en andere verdiepingssessies