Excursie: terreinbezoek De Mient Kooltuin en Groene Zone

Het zesjarige LIFE IP All4Biodiversity programma laat zien hoe biodiversiteit het beste versterkt kan worden: door uit te gaan van het gebied zelf, gezamenlijke doelen te formuleren, samen te werken op maat en maatregelen te nemen die passen bij de lokale omstandigheden. Sinds 2020 zijn op verschillende plekken in Nederland waardevolle ervaringen opgedaan die laten zien wat wérkt in de praktijk.

Op 20 november werd in Katwijk het eindevenement van het programma georganiseerd. De dag bood een plenair programma met de belangrijkste resultaten, een markt met verschillende LIFE-IP-partners én acht workshops waarin deelnemers zich konden verdiepen in specifieke thema’s. In dit verslag staat de workshop in de vorm van een excursie naar De Mient Kooltuin en Groene Zone centraal. De excursie werd verzorgd door de gemeente Katwijk en Wassenaar.

De gemeente Katwijk wil woningen bouwen op Valkenhorst, maar dit gebied grenst aan een Natura 2000-gebied dat door recreatie onder druk staat. Wassenaar wil juist meer natuur ontwikkelen en biodiversiteit versterken. De buurgemeenten stonden in mei 2024 tegenover elkaar in een zitting van de Raad van State. Bestuurders van beide kanten kwamen tot het inzicht dat tegengestelde belangen ook complementair kunnen zijn. 

Daarom besloten zij de strijdbijl te begraven. Tijdens de eindconferentie van LIFE IP All4Biodiversity, op 20 november, gingen deelnemers op fietsexcursie om te zien hoe dit harmoniemodel in de praktijk uitpakt. “We kunnen in het hele gebied zowel huizen bouwen als samenwerken om de biodiversiteit te versterken”, zegt Wim Koetsier, wethouder in Wassenaar. “Omdat we samen met Katwijk optrekken, hebben we hiervoor een subsidie ontvangen. Alle betrokken mensen en organisaties uit het gebied werken hiervoor samen.”

Mient Kooltuin

Het gebied waarover de wethouder spreekt, is 336 hectare groot, waarvan 66 hectare tot Katwijk behoren en 270 hectare tot Wassenaar. ‘Mient Kooltuin’ heet het Katwijkse deel. “Het is een gebied dat oorspronkelijk uit allerlei kleine percelen bestaat en grenst aan een Natura2000-gebied”, zegt Sam van der Meij, projectleider bij de gemeente Katwijk terwijl hij net zijn fiets aan de rand van een groenstrook heeft neergezet. “In de verte zie je de zone waar Mient Kooltuin aan de duinen grenst”, vertelt hij de deelnemers aan de fietsexcursie. “In deze grenszone ontwikkelen we een groen en waterrijk recreatiegebied,  planten we bos aan en leggen we een ommetje aan om van het gebied te genieten. Zo nodigen we de inwoners van Valkenhorst uit om te recreëren in de Mient Kooltuin. Dat ontlast het achterliggende duingebied.”

Groene zone

Aan de andere kant van het samenwerkingsgebied, in de Groene Zone zoals het Wassenaarse deel heet, is het terrein van een voormalige bollenkweker en de start- en landingsbaan van het voormalige militaire vliegveld Valkenburg al omgevormd tot natuurgebied. “Dat bollenveld heet ‘Lentevreugd’ en het is mooi om te zien hoe de natuur zich daar herstelt”, zegt Fred Lansbergen, landschapsontwerper bij de gemeente Wassenaar. “Die oude landingsbaan is nu broedgebied voor onder meer de veldleeuwerik en de graspieper.”

Aangekomen bij de achterzijde van voormalig vliegveld Valkenburg wijst Lansbergen op een oude tankgracht die ooit is aangelegd ter verdediging van het vliegveld. “Die tankgracht gebruiken we als een natuurverbinding”, zegt hij. “Aan de zuidzijde ervan, maken we er agrarische natuur van in samenwerking met natuurinclusieve boeren die dit gebied bewerken als overgangsgebied naar verderop gelegen gangbaar agrarisch gebied. Aan de noordzijde van de gracht creëren we een natuurlijke zone met struweel, bosjes en allerlei fijnmazige waterlopen met poeltjes en meanderende stroompjes.”

Biodiversiteit en woningbouw

Het is een gebied met een hoge biodiversiteitswaarde, dat als tegenhanger dient voor de 5600 woningen die Katwijk graag wil bouwen, liefst in de loop van 2026. “Als die woningen er staan, wonen er duizenden mensen meer in het gebied”, zegt Van der Meij. “Die mensen willen we aansporen om vooral niet in het Natura2000-duinengebied te recreëren, maar in het natuurgebied dat we ontwikkelen. We zijn als het ware al bezig met de aanleg van de achtertuin van al die mensen die hier komen wonen.”

“Juist door samen te werken, kunnen Katwijk en Wassenaar diverse functies van dit gebied in samenhang ontwikkelen”, zegt procesmanager Lisa Olsthoorn. “Dit is een goed voorbeeld van gebiedseigen samenwerking. Er is een bestuurlijk conflict geweest en dat kost tijd om achter je te laten, maar beide gemeenten zijn vastbesloten om de samenwerking voort te zetten en de werkprocessen te borgen.”