Skip to main content

‘’Gemeenten zijn een onmisbare schakel in de vooruitgang van biodiversiteit’’

Op donderdag 20 mei namen maar liefst 96 gemeenten deel aan het webinar ‘Aan de slag met biodiversiteitsherstel’, dat werd georganiseerd door de stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Het hoge aantal deelnemers geeft aan dat steeds meer gemeenten (verder) aan de slag willen met het herstellen en behouden van onze biodiversiteit, en graag horen hoe ze dit praktisch kunnen vormgeven. ‘’We hebben als Deltaplan het ambitieuze doel om biodiversiteitsverlies om te buigen naar biodiversiteitsherstel. Gemeenten kunnen hierin een belangrijke kunnen spelen’’, aldus Louise Vet, voorzitter van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel.

 

Dagvoorzitter Ronald Hiel, directeur van het projectbureau van het Deltaplan, heet alle kijkers welkom vanuit de studio van Schuttelaar & Partners in Den Haag. Louise Vet voorzitter van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel licht de aanpak van het Deltaplan toe waarin het ‘samen voor biodiversiteit’ centraal staat en gewerkt wordt langs 5 succesfactoren  voor biodiversiteitsherstel: draagvlak en gedeelde waarden, kennis en innovatie, verdienmodellen, gebiedsgerichte samenwerking en coherente wetgeving.

Partners en hun commitments voor biodiversiteitsherstel zijn hard nodig om de gewenste systeemverandering in Nederland te realiseren. Louise benadrukt het belang van samenwerking. ‘’Onze partners hebben allerlei verschillende bloedgroepen. We zijn als Deltaplan van mening dat we het samen zover hebben laten komen met de achteruitgang van biodiversiteit, en dat we het ook samen weer moeten oplossen".

Minder is vaak meer

‘’Kleine stappen hebben een groot effect’’, vertelt Marcel Belt, bestuurslid van het Deltaplan en Hoogheemraad bij het Hoogheemraadschap van Delfland. ‘’Soms hoeft het helemaal niet moeilijk te zijn, met veel ingrepen op het gebied van beleid en processen. Met gewoon ‘doen’ is de biodiversiteit in veel gemeenten al flink gebaat. Bijvoorbeeld door in je beheer rekening te houden met biodiversiteit.’’. Kies bijvoorbeeld voor een beheerder met het keurmerk KleurKeur. En minder is vaak meer als het gaat om biodiversiteit. Minder maaien zorgt voor meer leven. ‘’Biodiversiteit is ook een heel gewild onderwerp om met inwoners de interactie aan te gaan en hen zelf te vragen hieraan bij te dragen.’’

Biodiversiteit loont

Volgens Marcel behoeft het beeld dat zorgen voor meer biodiversiteit gemeenten altijd geld kost dringend bijstelling. Biodiversiteit levert juist veel op en kan ook geld besparen. ‘’We hebben biodiversiteit keihard nodig voor een goed functionerende leefomgeving, bijvoorbeeld het tegengaan van wateroverlast en het bestuiven van onze bloemen. Maar er zit ook een directe profit kant aan.’’ Zo hoeft een biodiverse gemeente minder geld uit te geven aan beheerskosten en (groen)onderhoud. Ook zorgt meer groen voor verkoeling en minder wateroverlast in de stad, waardoor de gemeente hier geld op kan besparen. ‘’Investeren in biodiversiteit brengt voordelen op het gebied van onderhoud en is het antwoord op klimaatverandering. Het is een investering die we nu moeten doen voor de toekomst. ‘’

Aansluiten bij het Deltaplan: wat levert dat op?

Partnergemeenten zijn onderdeel van een brede beweging voor biodiversiteitsherstel en laten zien dat ze werken aan herstel en behoud. ‘’Biodiversiteit leeft steeds meer onder burgers. Uw inwoners verwachten dan ook dat u hier aandacht aan besteedt’’, aldus Marcel. ‘’Daarnaast biedt het Deltaplan Biodiversiteitsherstel een kennisnetwerk waar gemeenten vragen kunnen stellen, ideeën kunnen delen en tools aangereikt krijgen voor herstel.’’

Ook kunnen gemeenten een belangrijke rol spelen als het gaat om het verbeteren van beleid voor biodiversiteit. Daarnaast is bewustwording onder burgers een belangrijke reden om aan te sluiten bij het Deltaplan. ‘’Niet alleen de overheden en bedrijven, maar ook de burger die in actie komt is nodig. Samen met burgers maken we echt stappen.’’ Uit onderzoek van Motivaction, in opdracht van het Deltaplan, blijkt dat het begrip biodiversiteit en het handelingsperspectief nog onvoldoende bekend zijn onder burgers. ‘’Dat is een van de redenen geweest voor het opstarten van de publiekscampagne Maak Grijs Groener.’’ Als partner kunnen gemeenten gebruikmaken van Maak Grijs Groener en de bijbehorende toolbox (zie ook kader).

 

Publiekscampagne Maak Grijs Groener
Het actief betrekken van Nederlanders bij biodiversiteitsherstel is cruciaal voor onze aanpak. Iedereen, van burger, onderzoeker tot boer, bedrijfsleven, terreinbeheerders of overheid kan helpen het verschil te maken. We willen met onze publiekscampagne de burger laten kennismaken met wat biodiversiteit nou precies is én laten zien hoe we samen kunnen bijdragen aan een groene, biodiverse wereld.

Uit ons onderzoek naar de bekendheid van biodiversiteit blijkt dat niet veel mensen weten wat je precies kunt doen voor meer biodiversiteit in je omgeving. Daarom lanceerden wij in maart van dit jaar de Biodiversiteitswijzer. Met de Biodiversiteitswijzer zien burgers, scholen, bedrijven en boeren snel en eenvoudig welke tips voor een groene omgeving bij ze passen. En krijgen ze tips over hoe ze dit kunnen uitvoeren. De Biodiversiteitswijzer is inmiddels al meer dan 15.000 keer ingevuld.

Aangesloten gemeenten mogen ook gebruikmaken van Maak Grijs Groener. Partners ontvangen een complete toolkit met uitleg en materialen om het grijs in hun gemeente te vergroenen.

 

Biodiversiteit in Sint Anthonis

De gemeente Sint Anthonis is sinds een aantal maanden partner van het Deltaplan. Bart Huckriede, landschapsregisseur bij de gemeente Sint Anthonis, geeft aan dat het samenvoegen van versnipperd beleid een van de belangrijkste stappen is voor biodiversiteitsherstel. Verschillende losse acties zijn in de gemeente samengevoegd in het Groen Structuurplan. Sinds de gemeente Sint Anthonis werkt aan biodiversiteit zijn er al een aantal waardevolle lessen geleerd. ‘’Het is vooral ‘learning by doing’ geweest tot nu toe, vooral niet zitten afwachten totdat er iets gebeurt. En beschouw biodiversiteit niet als een project, maar iets waaraan je begint en waarbij je stapsgewijs verder komt.’’  

‘Gewoon dóen’

Ook kwam de gemeente voor leuke verrassingen te staan, bijvoorbeeld door het enthousiasme van haar inwoners voor biodiversiteit. Dit onderstreept het belang van ‘gewoon dóen’. ‘’Als gemeente hadden we een open dag georganiseerd waarop we gratis bloemzaadjes uitdeelden, we zagen dat als een leuke, eenmalige actie’’, geeft Bart aan. ‘’Voor ik er erg in had waren de 1000 zakjes weg. Tot op de dag van vandaag wordt er nog om deze zakjes gevraagd. Dat bedenk je van tevoren niet, je moet er gewoon mee beginnen en dit soort acties opzetten.’’

De gemeente gaat zelf ook heel praktisch aan de slag. ‘’Samen met Wageningen UR hebben wij 27 kilometer berm ingezaaid met bloemen’’, vertelt Bart enthousiast. ‘’Dit leidt tot een aantoonbare toename van biodiversiteit. Dan weet je dat je met je beheer goed zit en wordt het minder moeilijk om als beheerder middelen daarvoor te blijven krijgen.

Biodiversiteit in het buitengebied

Sint Anthonis is een agrarische gemeente. Vanaf 2018 klonk nadrukkelijk de vraag om een transitie in het buitengebied. ‘’In ons Groen Structuurplan zijn we ook aan de slag met actief grondbeleid. We kregen vragen van boeren hoe ze hier concreet mee aan de slag konden gaan. Er zijn regelingen vanuit de provincie, maar die zijn tamelijk ingewikkeld. Daarom hebben wij zelf een stimuleringsregeling opgezet. Heel handzaam, dat je als boer die bloemrijke akkerranden wil niet meteen heel je bedrijf hoeft om te gooien of ingewikkeld moet gaan doen. Nu kun je als boer korting krijgen op de pachtprijs als je werkt aan biodiversiteit.’’

Een en een is drie

Belangrijk bij het werken aan biodiversiteitherstel is om ook buiten de eigen kaders te denken, er zijn vaak slimme koppelingen te maken met andere thema’s. ‘’Je kunt bijvoorbeeld bij riolering afkoppelsubsidies gebruiken om fatsoenlijke groeninrichtingen te maken. Het heeft dus ook met geldstromen te maken, kijk hoe je van een en een drie kunt maken.’’ Communicatie is hierin een onmisbaar onderdeel volgens Bart. Daarom neemt de gemeente deel aan de campagne Maak Grijs Groener en neemt ze zelf filmpjes op om te laten zien wat er gebeurt op het gebied van biodiversiteit. Ook Bart benadrukt dat biodiversiteit oplossingen kan bieden en niet alleen maar geld kost. ‘’Als je ook oplossingen biedt met de natuur, in plaats van dat het alleen maar geld kost, wordt het voor raadsleden, boeren en inwoners ontzettend interessant om ermee aan de slag te gaan. ‘’

Biodiversiteit in Rotterdam

Marloes Gout, duurzaamheidsadviseur bij de gemeente Rotterdam, zette uiteen hoe een grote stad als Rotterdam werkt aan meer biodiversiteit. ‘’In Rotterdam gaat het op dit moment niet goed met ons natuurlijk kapitaal. Dus daar moeten we wat aan doen. We misten het totaalbeeld van hoe het ervoor stond in de gehele gemeente. Daarom hebben we de Uitvoeringsagenda Biodiversiteit opgesteld. We willen biodiversiteit herstellen en behouden in alle biotopen. Daarnaast willen we dat mensen, dieren en planten onderling en met de economie in balans zijn. Verder willen we ook dat de soorten met elkaar én het ommeland in verbinding staan.’’

De 10 van 010

Snelle winst maakt deel uit van de Rotterdamse Uitvoeringsagenda. ‘’We hebben de 10 van 010 gelanceerd, dat zijn doelsoorten waar we ons op gaan richten’’, vertelt Marloes. ‘’Het komende jaar zetten we deze soorten in het zonnetje, en geeft onze ecoloog maandelijks toelichting over een van de tien soorten. Het is aan de ene kant een communicatiemiddel naar bewoners, en aan de andere kant embedden we de soorten in de context, ze zijn de essentie van de groen-blauwe structuur in onze stad.’’

De Uitvoeringsagenda bevat ook een transitiespoor, waar monitoring een belangrijk onderdeel van is. ‘’We kunnen pas weten waar we naartoe willen als we een 0-meting hebben gedaan. We gaan monitoren hoe het er nu voorstaat in heel Rotterdam.’’ Ook het anders verwaarden van biodiversiteit komt terug bij Rotterdam. ‘’We onderzoeken nu welke kosten we maken om de problemen die voortkomen uit onbalans van biodiversiteit op te lossen. Denk hierbij aan het aanpakken van de eikenprocessierups, daar maken we als gemeente veel kosten voor.’’

Samen aan de slag

Ten slotte bevat de Uitvoeringsagenda ook het onderdeel borging. Deze is randvoorwaardelijk voor het maken van het verschil op de lange termijn. Marloes ziet ook veel kansen om aan te sluiten bij bestaande initiatieven. ‘’Er liggen mooie kansen bij de grote projecten die al lopen in onze stad. Een voorbeeld is De Hofbogen, een oud treinviaduct van 2 kilometer lang dat nu braak ligt, en wordt ontwikkeld tot stadspark. Biodiversiteit is de basis van het ontwerp van het dak. Ook hier zijn 5 doelsoorten benoemd, het wordt een ecologische hotspot. Er spelen natuurlijk ook veel bewonersinitiatieven, zoals dit jaar het NK Tegelwippen.’’

Met partners in gesprek

Na de bijdragen van de sprekers was het de beurt aan het panel van partnerorganisaties. Voorzitter Ronald Hiel ging met ze in gesprek over de mogelijkheden om als gemeente biodiversiteit te versterken. ‘’Al jaren zetten wij ons in om de biodiversiteit in onze stad te versterken’’, vertelt Diny Tubbing, beleidsadviseur Groen bij gemeente Delft. ‘’We doen dat onder meer door de condities te creëren voor soorten om er te komen. Er is een Kader Natuurinclusief Bouwen in ontwikkeling, om zo ook biotopen te realiseren. En we werken veel samen met bewonersinitiatieven, natuurorganisaties, provincies en landelijke organisaties.’’

Weg met de netheidsfobie

Nico Wissing, oprichter en eigenaar van NL Greenlabel, pleit voor het doorbreken van de netsheidsfobie. ‘’Het verwaarden en kapitaliseren van groen proberen wij onder de aandacht te brengen. Groen heeft een enorme waarde’’, vertelt Nico bevlogen. ‘’Als wij groen in de stad verwaarlozen, zullen we zien dat het onroerend goed ook wordt verwaarloosd. Wij kunnen niet zonder een goede ecologische opbouw. Het zou mooi zijn als wij samen met gemeenten, stoppen met al die (maai)machientjes die we elke week de weg op sturen, dat kost alleen maar brandstof en vernietigt heel veel. We moeten onze netheidsfobie doorbreken.’’

Moet het minder met onze netheidscultus? Wout Velstra, voorzitter van Stichting Steenbreek, vindt van wel. ‘’Er is een heel vreemde cultuur ontstaan in ons land, waarin je een tuin moet verharden om ‘m schoon te houden. Terwijl die dan juist gaat vervuilen door de troep die blijft liggen. Dit is een verkeerde richting geweest, en het is nog steeds aan de gang. Wij zijn zes jaar geleden begonnen met het ‘ontstenen’ van de tuinen. Vorig jaar hebben we ons werkterrein uitgebreid naar bedrijventerreinen, want die blijken helemaal de verharde hotspots van de steden te zijn. Daar is nog vreselijk veel te doen aan vergroening, en dat is hét middel om de biodiversiteit te helpen. Wij helpen gemeenten die dit willen veranderen heel concreet met consulenten. Zij helpen netwerken te bouwen en ondersteunen door met bewoners samen de vergroening handen en voeten te geven.’’

De waarde van groen: intrinsiek of monetair?

Deelnemers geven via de chat aan dat het bij het verwaarden van biodiversiteit niet alleen om geld moet draaien, er zijn ook andere zaken van belang. Tegelijkertijd klinkt het geluid dat economische waarde het proces kan versnellen. Louise Vet geeft aan dat de intrinsieke waarde van groen sinds de lockdown veel meer wordt gezien. ‘’Ik denk dat het tussen de oren is gekomen dat stadsparken en heerlijke gebieden waar je buiten kunt zijn ongelooflijk belangrijk zijn voor de mensen in de stad. Moeten we dat allemaal in euro’s uitdrukken? Ik denk niet altijd. Soms kan je kostenbesparend bezig zijn, maar laten we alsjeblieft de echte, intrinsieke waarde van groen voor mensen, dieren en planten beseffen, en niet alleen monetair afrekenen.

Doet u ook mee?

Wij hopen van harte dat u als gemeente ook partner wilt worden van het Deltaplan. En dat u zich ook aansluit bij Stichting Steenbreek. Samen met u gaan wij graag de uitdaging aan om uw gemeente te vergroenen.

 

Hoe sluit ik me als gemeente aan bij het Deltaplan?
Als partner geeft u een commitment af om te werken aan biodiversiteitsherstel in uw gemeente. In het Deltaplan werken we samen om zo meer impact te maken en herstel te realiseren. We vragen gemeenten ook – als onderdeel van het commitment – om aan te sluiten bij Stichting Steenbreek, om zo het gegeven commitment in de praktijk te kunnen brengen.

Toelating als partner vindt plaats door middel van formele toets door het bestuur van de Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel op basis van deze criteria. We vragen onze partners om jaarlijks over hun afgegeven commitment te rapporteren.

Het indienen van een partneraanvraag kan heel eenvoudig via een online formulier.

Kijk hieronder de opname van het webinar terug

 

PowerPoints sprekers

Bekijk hieronder de PowerPoints van de sprekers: