Samen voor natuur en cultuur in de Friese veenweide

Gebiedsproces Aldeboarn – De Deelen

Aldeboarn - De Deelen is een veenweidegebied van 5000 hectare tussen Heerenveen en Drachten. Hier bedrijven 65 melkveehouders landbouw op 4000 hectare, en is 1000 hectare natuurgebied. In Aldeboarn - De Deelen bundelen burgers, boeren en overheden samen de krachten bodemdaling en CO2-uitstoot te verminderen en de economische, ecologische en cultuurhistorische waarde van het gebied te versterken.

In 2016 namen enkele Friese burgers van de Stichting Beekdallandschap Koningsdiep | de Nije Boarn contact op met boeren van Gebiedscoöperatie It Lege Midden. De burgers hadden het gevoel dat zij zelf heel goed invulling konden geven aan de een jaar eerder gepresenteerde Veenweidevisie. Deze visie is opgesteld door het waterschap en de provincie Friesland, waarbij ook de gemeenten, belangenorganisaties en inwoners van het Friese veenweidegebied zijn betrokken.

Integrale aanpak

“Het doel van de Veenweidevisie was te beperkt. Er zijn meer maatschappelijke opgaven en dus waren wij voorstander van een integrale, gebiedsgerichte aanpak”, benadrukt Lenneke Büller, Projectleider Gebied van het gebiedsproces in Aldeboarn - De Deelen. “Ook uitdagingen zoals klimaatadaptatie, biodiversiteit en duurzame landbouw moet je meenemen. Dat lukt alleen via samenwerking, dus hebben we contact opgenomen met de boeren van It Lege Midden, die zich sterk maken voor agrarisch natuurbeheer. De boeren zijn de eigenaars en gebruikers van de grond. Zij zijn onmisbaar in dit proces.”

Toekomstperspectief

De boeren van It Lege Midden waren de ideale partners om in contact te komen met de boeren in het gebied. Met alle boeren zijn gesprekken gevoerd over de thema’s die zij belangrijk vinden en de invloed die zij verwachten van maatregelen zoals peilverhoging om bodemdaling tegen te gaan. Peilverhoging betekent verlies aan inkomen en vermogen voor circa 30 procent van de boeren in het gebied. “Het verdienmodel en het toekomstperspectief van boeren zijn dus cruciale thema’s in het realiseren van de opgave”, zegt Büller.

Ogen en oren

Naast gesprekken met alle boeren, is er ook gesproken met ecologen en bodemkundigen (in de werkgroep ecologie) en is er samen met de werkgroep cultuurhistorie een cultuurhistorische quick scan van het gebied gemaakt. Büller: “Door individuele gesprekken met alle bedrijven krijg je informatie over boeren die hun bedrijf willen beëindigen, over boeren die willen verplaatsen of over beschikbare gronden met het oog op de creatie van broedgebieden voor weidevogels. Burgers en boeren zijn samen de oren en ogen in het veld, dus de samenwerking met ons is voor de overheid heel waardevol.”

Ecologie en economie

Zowel ecologie en economie zijn met het gebiedsproces gediend. Boeren zijn in principe bereid mee te werken aan een overgangsgebied tussen landbouw en natuur – een gebied met een hoger peil en een meer extensieve, natuurinclusieve vorm van landbouw - mits daar een goede compensatie tegenover staat. In het overgrote deel van het gebied wil men inzetten op flexibel peilbeheer: HAKLAM (hoog als het kan, laag als het moet). Vernatting vermindert bodemdaling en CO2-uitstoot en het biedt kansen voor vogels. Het samenwerkingsverband beschikt over diverse fondsen om de betrokken boeren hiervoor te compenseren.

Cultuurhistorische waarde

Ook botanische en cultuurhistorische waarden krijgen de aandacht net als recreatie en toerisme. Bij een bedrijf blijkt de bodem zeker sinds de oorlog niet geploegd en is de boerderij in nagenoeg authentieke staat met een hoge cultuurhistorische waarde. De landerijen bevatten zelfs inversieruggetjes van kreekjes van de voormalige Middelzee. “Met de Erfgoed Deal hopen we ook de meerkosten te financieren van de aanleg van greppels”, zegt Büller. “Zo brengen we iets terug van het fijnmazige patroon van voor de ruilverkaveling en schaalvergroting, en dragen we bij aan waterbeheer en een hoge grondwaterstand waardoor de bodemdaling en CO2-uitstoot vermindert. Deze zomer hebben we het ontwikkelingsperspectief voor Aldeboarn - De Deelen uitgewerkt. Uitvoering staat voor 2022 op het programma.”

Dit artikel is geschreven op basis van een recente presentatie door Lenneke Büller tijdens een online bijeenkomst van de werkgroep Gebiedsgerichte Samenwerking van de Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel.