Lokale initiatieven verdienen landelijke uitrol

Webinar ‘Toppers in biodiversiteit’

In de stad en op het platteland, op boerenerven en bedrijfsterreinen: Nederland telt veel lokale initiatieven om de natuur te versterken en de biodiversiteit te herstellen. Om de bundeling van deze lokale samenwerking tot een landelijke beweging kracht bij te zetten, organiseerde de stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel op 6 oktober 2021 het webinar ‘Toppers in biodiversiteit, de kracht van lokale initiatieven’.

De meesten zijn samenwerkingsverbanden tussen boeren, burgers, bedrijven, overheden, natuurbeschermingsorganisaties, waterschappen en nog meer partijen. “Ze beheren de grond, of ze leven er, of ze ondernemen er: al die partners hebben de grond, de bodem, als gemeenschappelijke waarde”, zegt Louise Vet, voorzitter van de stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel. “We hebben een prachtige landkaart waarop al die lokale projecten kunnen worden ingevuld. Ik roep iedereen op om dit vooral te doen en actief over de projecten te communiceren. Zo breiden we deze beweging steeds verder uit.”

Biodiversiteitsherstel opschalen

Praktisch en bottom-up zijn volgens Louise Vet kenmerkend voor de aanpak van partners en supporters van het Deltaplan. “Het Deltaplan heeft een Innovatiefonds waarmee we initiatieven die potentieel opschaalbaar zijn financieel ondersteunen. Daarin zitten nu twintig projecten. Uiteindelijk willen we in heel Nederland een blauwgroene dooradering realiseren waarin leefgebieden van flora en fauna op land en in het water met elkaar worden verbonden. Daarvoor hebben we in maart 2021 ons Aanvalsplan Landschapselementen gepresenteerd, dat nu verder wordt uitgewerkt.”

Kruisbestuiving

Opschalen betekent ook nieuwe partners die nieuwe netwerken en nieuwe energie meebrengen. Royal Haskoning is een nieuwe partner van het Deltaplan. “Overal ter wereld willen wij bijdragen aan een toekomstbestendige leefomgeving”, zegt director advisory group ecology Claudia Algra. “Daarom zijn we sinds 2016 ook aangesloten bij de Green Deal Infranatuur. Gevraagd en ongevraagd integreren wij oplossingen voor biodiversiteit in onze adviezen en ontwerpen. Partnerschap van het Deltaplan geeft dit een nieuwe impuls. Er is steeds meer kruisbestuiving tussen onze ecologen en anderen binnen onze organisatie. Zo maken steeds meer werk van natuurinclusief ontwerpen en bouwen met oplossingen voor zaken als energietransitie, klimaatadaptatie en uiteraard biodiversiteitsherstel. Daarover praten we bij het Deltaplan mee in de werkgroep Infranatuur.”

Van hitte-eilanden tot groene oases

De potentie van biodiversiteitsherstel in de bebouwde omgeving wordt duidelijk als je alle 4000 bedrijventerreinen in Nederland bekijkt. “In totaal 110 duizend hectare gebied, gedomineerd door hallen en beton”, zegt Daan Bleichrodt, projectleider tiny forests bij IVN Natuureducatie. “Het zijn versteende gebieden, die op warme dagen hitte-eilanden zijn waar het water niet de bodem in kan en die door hun ligging aan de randen van de stad een barrière vormen tussen stad en buitengebied. Die 110 duizend hectare is een oppervlakte net iets groter dan de Veluwe. Dat geeft de schaal aan waarop je op bedrijventerreinen aan herstel van natuur en biodiversiteit kunt werken.”

Zo zijn in Weert 20 parkeerplaatsen omgezet in een klein bos in combinatie met buitenwerkplekken, en investeerde een bedrijf in het Gelderse Heerde met steun uit het Innovatiefonds van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel en de provincie Gelderland, in de transformatie van een naastgelegen grasveld in een groene oase die mens en natuur verbindt. “Een tiny forest om te werken en te ontspannen”, aldus Daan. “Er is ook een bospad aangelegd met QR-codes waarmee bezoekers informatie krijgen om de omgeving nog beter te beleven.”

Vergroening meetbaar maken

IVN Natuureducatie is betrokken bij 26 organisaties die samen duizend bedrijfsterreinen vergroenen, en nodigt iedereen uit om mee te doen. Om dit te realiseren, is normering uiterst belangrijk. “In woonwijken is vaak geen regie op het vergroenen van de omgeving, en boeren kunnen dit nog onvoldoende koppelen aan een verdienmodel”, zegt Lodewijk Hoekstra namens NL Greenlabel, dat de verduurzaming van de leefomgeving meetbaar wil maken. “Er moet een norm komen om duurzaamheid in de leefomgeving kwantificeerbaar en meetbaar te maken. Zo kun je gebouwen, hun directe omgeving en op gebiedsniveau de waarde van duurzaamheid bepalen en belonen. Om die duizend bedrijfsterreinen te vergroenen, moet je landelijke experts opleiden en maatschappelijke kosten-batenanalyses maken.” Volgens Christiaan Kuipers van Stichting Straatboer die op diverse bedrijfsterreinen actief is, gaat het hier ook om bewustwording. “Alleen al minder en gerichter maaien, levert veel meer inheemse plantensoorten op”, zegt hij. “Veel bedrijven zijn gefocust op hun primaire processen, zonder oog voor hun terrein en hun omgeving. Het is een kwestie van beginnen, erover vertellen en uitbreiden. Heel pragmatisch.” “Groen is geen decor, maar vertegenwoordigt maatschappelijke meerwaarde”, voegt Lodewijk Hoekstra toe. “Ook als het om biodiversiteitsherstel gaat in de landbouw of in de bebouwde omgeving, is een landelijke aanpak en een landelijke norm onontbeerlijk.”

Wilde bloemen overal in Nederland

Pragmatisme kenmerkt ook de aanpak van Bloeiend Nieuwegein en Stichting Hoopheggen, twee initiatieven die burgers willen betrekken. “Ons doel is om samen met kinderen de biodiversiteit in de buurt te versterken”, zegt Josien van Harten namens Bloeiend Nieuwegein. “Bij veel scholen zijn grasveldjes waar veel mogelijk is om wilde inheemse bloemen te laten bloeien. Wij helpen schoolbesturen om op basis van een draaiboek en bijbehorende begroting, op die veldjes zaaibedden aan te leggen en samen met de schoolkinderen bloemen in te zaaien. Zo leren de kinderen over de natuur en het belang van biodiversiteit. In 2020 kreeg ons eerste project veel publiciteit en nu hebben we op twaalf locaties in Nieuwegein met hulp van 300 kinderen 3.500 vierkante meter ingezaaid. Deze bloemenweides zijn nu opgenomen in het onderhoudsplan van de gemeente, dus dat vergroot de betrokkenheid. Zoiets kan ook in andere gemeentes, dus hopen we overal in Nederland de wilde bloemen te laten bloeien.”

Van pragmatisch pionieren tot een vaste organisatie

Een strakke regie van aanvraag, locatie bepalen, draagvlak creëren, school betrekken, financiële planning met oog voor subsidieregelingen, uitvoer en communicatie om meer mensen te inspireren, is volgens Josien van Harten nodig om dit initiatief binnen en buiten de gemeente Nieuwegein uit te breiden. Ook Jantine Schinkelshoek ervaart dit, nu ze haar activiteiten wil uitbreiden. Jantine is het boegbeeld van de stichting Hoopheggen, die overal in het land heggen wil planten, samen met zoveel mogelijk mensen. Heggen bevorderen de biodiversiteit omdat ze verbindingen zorgen voor dieren. Ook verbinden ze de mensen die allemaal samenwerken om deze plekken aan te planten. “In de kern zijn wij een vrijwilligersclub die hoop put uit met zoveel mogelijk mensen aan de slag te gaan. Partners waarmee we samenwerken krijgen een bindend plantadvies want het mogen alleen inheemse planten zijn, en zij leveren 50 procent van de financiering en een plan van aanpak voor de instandhouding van de heggen. We zitten nu in de overgang van pragmatisch pionieren tot een vaste organisatie. Opschalen betekent meer regels en een formelere aanpak, terwijl we de spontaniteit koesteren. Dat is complex en uitdagend.”

Van pachter naar partner

Melkveehouder Jan Rasenberg uit het West-Brabantse Hooge Zwaluwe wil zijn natuurinclusieve bedrijfsvoering in samenwerking met partners zoals Staatsbosbeheer voortdurend uitbreiden “We zijn altijd al natuurinclusief geweest, vandaar onze bedrijfsnaam Natuurboerderij Zonzeel”, zegt hij. “Wij doen aan weidevogelbeheer, en we gebruiken geen kunstmest maar rijden alleen verdunde mest van onze 130 koeien uit.  De koeien eten een rantsoen zonder krachtvoer, samengesteld uit gras, een beetje mais en de restroom van een nabijgelegen groenteconservenfabriek. Overal zoek ik naar partners om dit uit te breiden. Daarom noem ik dit ‘van pachter naar partner’, want we doen meer dan koeien melken alleen. Zo wil het Waterschap Brabantse Delta een ecologische verbindingszone aanleggen, iets dat goed bij mijn bedrijf past. Zo krijgen wij een deel van het land van het waterschap in gebruik en doen wij het ecologisch beheer.”

Rijke bodem, weinig euro’s

Jan Rasenberg vindt dat de diensten voor natuurbeheer en biodiversiteitsherstel maar mondjesmaat worden beloond. “Door bodemverdichting tegen te gaan en het organisch stofgehalte te vergroten, heb ik een heel rijk bodemleven, maar in euro’s levert het nog te weinig op. Als ik gangbare mais verbouw, is mijn verdienste 1500 euro per hectare. Toch heb ik onlangs een perceel van 3 hectare braak laten liggen omdat er erg veel weidevogels in zaten, vooral patrijzen. Door niet te maaien bleken er opeens allerlei eetbare pompoenen te groeien. Die heb ik te koop aangeboden waarbij ik het verhaal over de weidevogels vertelde. Voor 1 euro per stuk heb ik er 300 verkocht, maar ik heb er nog 2700 over!”

Opname webinar

Kijk hieronder het hele webinar van 6 oktober 2021 (inclusief deelsessies) terug.

Presentaties

Hier kunt u de PowerPoint-presentaties van de verschillende sprekers downloaden:

• Louise Vet - De kracht van lokale initiatieven
• Daan Bleichrodt - Project Bruisende Bedrijventerreinen
• Josien van Harten - Project Bloeiend Nieuwegein
• Jantine Schinkelshoek - Project Hoopheggen